Wikimania/2017/Basak
Ağustos başında Montreal'de gerçekleşen 13. Wikimania Konferansı'na katıldım. Bu, katıldığım ikinci Wikimania Konferansı. Her zamanki gibi konferans sırasında birbirine paralel çok sayıda oturum vardı ama bu sefer tek başıma olmadığım için oturumları paylaşma şansımız oldu.
Konferans, 11-12-13 Ağustos günlerindeydi. Ayrıca iki günlük Konferans-öncesi Etkinlikler sırasında "Wikimedia Vakfı Öğrenme Günleri"ne katılmak için kaydolmuştum; ilk gün, bu oturumlara katıldım. Öğrenme Günleri'nde katıldığım oturumlardan birisi Wikimedia Programları ve Etkinlikleri Düzenleme başlıklı oturumdu. Burada "Mantık Modelleri" tanıtıldı. Özellikle Vakıf'tan destek istenen projelerde, projenin bu çerçevede hazırlanması bekleniyor. Burada üzerinde durulan noktalardan birisi "çıktı" (output) ve "sonuç" (outcome) kavramları idi. Bugüne kadar farklı yerlerde gördüğüm proje eğitimlerinde hep çıktılara odaklanma öğretilirdi; burada sonuçlara vurgu yapılması ilginç geldi. Örneğin "bu etkinlikle şu kadar kişiye eğitim verildi/verilecek", "şu kadar madde üretildi/üretilecek" bilgisinin yanında sözkonusu etkinliğin sonunda katılımcıların hayatında kısa ve orta vadede ne değişti/değişecek" onun üzerinde düşünmeye önem veriliyor. Kısaca proje yazarken şu dört şeyi sunmak gerekiyor: Proje için gerekli girdiler (zaman, para vb.) nedir; çıktıları ne olacak (etkinlik nedir, kimi hedefliyor, faaliyet sonunda oluşacak ürün ne), kısa ve orta dönem sonuçları ne (kısa vadede geliştirilecek beceri ve tutumlar ile edinilecek bilgiler, orta vadede davranış ve eylemler) ve beklenen etki nedir (şartlarda ve hedef grubun dışında toplumda ne değişiklik yaratılacak, - "Dünyayı değiştireceğiz!" -) Bunları önceden belirlemek hem planlama hem de sonuçları daha sağlıklı değerlendirmeyi kolaylaştırıyor. Şuradan bu konuda sunuma ulaşabilirsiniz: Mantık Modelleri
"Pilot Proje Nasıl Oluşturulur?" başlıklı oturum diğerinin devamı gibiydi. Vakfa bir proje için başvuru yaparken ne durumda önce pilot proje hazırlayıp onun için başvurmalı, pilot proje nasıl hazırlanmalı konusunda bir bilgilendirme idi. "Pilot proje yapıp başarısız olursak sonra büyük proje için destek alma şansımız hiç kalmaz" gibi kaygılarla pilot proje düzenlemekten kaçma gibi durumlar yaşandığı için böyle bir eğitim düzenleme ihtiyacı duyduklarını anlıyorum. "Pilot projeler zaten projede neyin başarısızlığa yol açabileceğini düşünüp test etmek ve ona göre proje planını iyileştirmek için yapılan projelerdir; pilot projenin başarısız olması daha sonra hibe alma şansınızı azaltmaz." vurgusu yapıldı. Özetle daha büyük bir girişimde bulunmadan önce becerilerimizi, kaynaklarımızı, süreçlerimizi, politikalarımızı sınamak, gerekiyorsa düzletmeler yapmak yani gelecekteki riski azaltmak için (boşa para harcamak, güven kaybetmek, gönüllüleri bıktırmak gibi riskler) pilot proje hazırlanır. Bir projede sadece bir faktör test edilir. Bir soruna çözüm olarak önerdiğimiz şeyin gerçekçi olup olmadığına bakarız. Eğer başarısız olursa projeden vazgeçebileriz ya da bu süreçte öğrendiğimiz bilgilere dayanarak projeyi geliştirebiliriz (bu durumda yeni bir pilot proje ile yeni varsayımlarımızı test etmemiz uygun olur). Slaytlar burada: Pilot Proje Nasıl Oluşturulur?
Konferans sırasında izlediğim oturumlardan birisi "Vikipedi'yi Niçin Okuyoruz" başlıklı sunum idi. Dünyada saniyede 6000 Vikipedi sayfası okunmakta! Daha etkili bir biçimde eğitim içeriği sağlamak ve yaymak için bu sayfa görüntüleme sayılarının ardındaki motivasyonu çözmek gerekli. Vakfın bu amaçla yürüttüğü bir dizi anket çalışması var, bu çalışmalar tanıtıldı. Söz konusu anketlerde, bir maddeyi okurken okuyucunun karşısına çıkan üç soruyu yanıtlaması isteniyor; ne tür bir bilgi için maddeyi okuduğu (derinlemesine anlamak mı, genel fikir edinmek mi, spesifik bir bilgiyi edinmek için mi), konu hakkında önceden ne kadar bilgisinin olduğu (hiç bilmediği bir konuda ilk bilgiyi almak üzere mi Vikipedi maddesi okuyor, zaten bilgi sahibi olduğu bir konuda ne yazdığına mı bakıyor) ve hangi motivasyonla okuduğu (medyada o konuda bir şeyler duyup merak ettiği için mi; bir kitabı alıp almama ya da bir filmi seyredip seyretmeme gibi bir konuda karar vermek üzere mi, canı sıkıldığından vakit geçirmek için mi, güncel bir olay hakkında bilgi almak için mi...gibi). Sonuçları merak edenlerin şu slaytları incelemesini öneririm: Vikipedi'yi Niçin Okuyoruz?
Akademisyenlerin çok iyi bildiği ve çok kullandığı Sci-Hub'ın kurucusu Alexandra Elbakyan ile söyleşi ilginç bir oturumdu ancak ses problemleri yüzünden pek takip edemediğimi itiraf edeyim. Video-chat ile kendisine bağlanıldı. Paralı bilimsel dergilerin veritabanına erişip makaleleri kopyalayan ve isteyen herkesin ücretsiz olarak ulaşabilmesini sağlayan Elbakyan, kimilerine göre hırsız ve sahtekâr ancak açık erişim hareketi içindekiler için çok popüler bir kahraman. Kendisi hakkında henüz bir Türkçe vikipedi maddesi yok, ilgilenenlere maddeyi oluşturmak için buradan çağrı yapmış olayım. (Alexandra Elbakyan)
Kahraman demişken, Wikimania sırasında Suriyeli yazılımı Bassel Hartabil sık sık anıldı ve adına bir "edit-a-thon / hack-a-thon / transcript-a-thon" etkinliği düzenlendi. Bilgi sahibi olmak için ilgili maddeyi okuyabilir, geliştirebilirsiniz.
Dil komitesinin yuvarlak masa toplantısı şeklinde gerçekleşen Bir Vikipedi dil sürümünü destekleyebilecek en küçük topluluk nedir? oturumuna da katıldım. Katıldığım başka toplantılarda da gördüğüm kadarıyla çok az kişinin konuştuğu dilleri yaşatma çabasında kimseler, kendi dillerinde Vikipedi oluşturma, geliştirme çabalarını çok önemsiyor ve faydalı buluyor. Bu toplantıda bu konuda çaba gösteren dünyanın farklı yerlerinden kimseler tanışma, bilgi ve deneyim paylaşma, birbirine destek olma yollarını aramak için bir araya gelmişti. Türkiye'de yeni bir Vikipedi oluşturma (örneğin Lazca Vikipedi) ilgilenenler bu topluluktakilerle iletişim kurmak isteyebilirler.
Bir oturumda üniversitelerle yapılan işbirliklerini göstermek üzere Edinburgh Üniversitesi'nden, Heidelberg Üniversitesi'nden temsilciler ile Meksika'da üniversitelerle yapılan çalışmaları yürüten bir vikipedist birer sunum yaptılar. Edinburg Üniversitesi'nde müdür yardımcısının sunumunu çok ilginç buldum. Dijital becerilerin geliştirilmesini çok önemsiyor ve bunun için Vikimedia projelerinden yararlanmayı olmazsa olmaz bir şey olarak görüyor. Bu projeler hakkında ve eğitimde nasıl kullanılacağı hakkında üniversitede, özellikle de öğretim üyeleri arasında farkındalık yaratmak, etkinlikler düzenlemek için tam zamanlı eleman çalıştıran üniversitelerden birisi Edinburgh Üniversitesi. Başka üniversitelerde bu tür elemanlar daha çok kurumun arşivini dijital ortama aktarmak gibi işlerle uğraşırken ve yarı zamanlı olarak istihdam edilirken Edinburgh Üniversitesi'ndeki yaklaşım ve bu konuya verdikleri önem çok ilginç geldi.
"Irak reklamında Taylor Swift'le dans eden bir Papa İskeleti" şeklinde komik başlığı olan panelde Vakfın İletişim ile ilgili çalışmalarını yürüten ekip bir sunum yaptı ve dünyanın değişik yerlerinde Wikimedia projeleri hakkında farkındalık ve marka bilinirliği konusundaki araştırmalar ve çalışmalardan bahsedildi. 2016'da yapılan bir araştırma Nijerya, Hindistan ve Meksika'da birçoklarının Vikipedi'nin varlığından habersiz oldukları tespit edilmiş. Bu pazarlarda bilinirliği arttırmak için çalışmalar yürütülmekte. Bir çok yerde insanların pahalılık nedeniyle internet erişemedikleri, Vikipedi'ye erişememenin başlıca nedeninin bu olduğu saptanmış. Bu nedenle çeşitli hükümet kuruluşları, STK'lar ile işbirliği yaparak dünyada internet erişim ücretlerini düşürmek için çalışmalar yapılması (Wikipedia Zero gibi) ve Wikimedia içeriğinin çevrimdışı erişilebilir olması için çalışmalara yoğunlaşılması söz konusu. Yeni Okuyucular araştırmasının bulgularına şuradan erişilebilir: Yeni Okuyucular