Wikimania/2023/Basak
2023 Wikimania Konferansı 16-19 Ağustos tarihlerinde Singapur'da gerçekleşti. 670'i Singapur'daki fiziksel etkinliklerin katılımcısı, geri kalanı çevrimiçi katılımcı olmak üzere 2100 kişi bu sene Wikimania'ya katıldı.
Wikimania'nın hemen öncesinde, 15 Ağustos'ta gerçekleşecek İştirak Komitesi Strateji Toplantısına katılım için İştirak Komitesi üyesi sıfatıyla Wikimania Konferansı'na gittim. Oturumları ve etkinlikleri aynı zamanda bir Vikipedi gönüllüsü ve WMTR topluluğu üyesi olarak da izledim. Aşağıda, katıldığım oturumların bir kısmı hakkında notları bulabilirsiniz:
Ağ Merkezleri (Hub) Tartışması
Wikimedia Hub (ağ merkezi) oturumunda, Wikimedia Hareketi içinde yeni bir yapılanma biçimi olan “ağ merkez”leri tartışıldı. Öncelikle mevcut ağ merkezi kurma girişimlerinden temsilciler kendi girişimlerini tanıttı ve “ağ merkezi” tartışması mevcut ağ merkezi çalışmalarından edinilen deneyimleri ışığında devam edildi. Ancak ilk önce, Wikimedia Hareketi bağlamı dışında “ağ merkezi” neyi ifade ediyor konusunda katılımcıların düşünceleri alınarak başladı: Kısa süreli mi uzun süreli ilişkilerin kurulduğu bağlantılardan örülü bir ağ anlıyoruz, ortak hedefleri olan kişilerin buluştuğu bir yer mi, eldeki kaynakların etkin bir şekilde yönetmek üzere bir çözüm mü, gücü gayri-merkezileştirmek için bir yol mu? …
Wikimedia bağlamında ağ merkezi tartışmasında kurulan/kurulması planlanan şu ağ merkezleri ile ilgili kimselere çalışmalarını tanıtmaları için söz verildi: Türk Dilleri Ağ Merkezi, Doğu Afrika Bölgesi Ağ Merkezi, Avrupa Ağ Merkezi, Wikimedia Eğitim Ağı, ESEAP (Doğu ve Güney Doğu Asya ve Pasifik bölgesi) Ağ merkezi.
Türk Dilleri Ağ Merkezi, Wikimedia Hareketi içindeki Türk dilleri konuşan toplulukları desteklemek, global Wikimedia Hareketi içinde daha etkin olmalarını, teknik yetkinliklerini artırmalarını, Vikipedi dışındaki projelerin bu topluluklar tanıtılması, daha büyük ve yetkin olan Türk dili topluluklarının imkanlarını ve yetkinlikleri Başkurtça, Tatarca toplulukları gibi küçük topluluklar ile paylaşmak için çalışmak üzere planlanan bir merkez. Bazı yerel toplulukların iştirakleri, yerel kısıtlamalar nedeniyle hibelere başvurma imkanı olmaması nedeniyle bu imkanlara sahip olanların desteğini alması için bir ortam yaratılıyor. İstanbul’da Türk Dilleri Topluluklarına Vikiveri Konferansı düzenlenmesi gibi etkinlikler ağ merkezi kuma girişiminin başlangıcını oluşturuyor. Bu topluluklar genelde Wikimedia’da CEE (Orta ve Doğu Avrupa) bölgesinde ve şu anda bu bölgede [[etkin bir ağ merkezi var. Türk Dilleri Ağ Merkezi, CEE bölgesine değil, sadece Türk dilli topluluklara odaklanan bir oluşum olarak kuruluyor.
Doğu Afrika Bölgesi Ağ Merkezi, Doğu Afrika bölgesindeki Wikimedia gönüllerinin sorunlarına odaklanan bir ağ merkezi kurma girişimi. Bu girişimin liderleri, mevcut sorunları ve bir ağ merkezi kurmanın bu sorunları çözmede nasıl bir rol oynayabileceğini tespit için bir araştırma yapmayı ve ona göre ilerlemeyi planlıyor. Sanal, fiziksel veya hibrid bir yapı olacağına bu araştırmaya göre karar verilecek. Bölgedeki Wikimedia iştiraki kurmak isteyenlere kuruluş aşamasında destek vermek, Batı dillerini bilmeyenler için dil engelini kaldırmak, Doğu Afrika’da gönüllüler arasında bir işbirliği ruhu yaratmak istiyorlar.
Avrupa Ağ Merkezi, açık bilgi ilgili politikalar geliştirilmesi konusunda AB parlamentosu seviyesinde savunuculuk yapmak üzere faaliyet gösteriyor. Diğerlerinden farklı olarak şu anlayışla çalışıyor: "Eğer bir sorunu Avrupa seviyesinde çözersek, ülkeler seviyesinde de çözülür”. Toplulukların hiçbirinin tek başına yapamayacağı bir şeyi, ortak olarak yapmak üzere çalışıyor. Bu sinerjiyi sonra başka konulara aktarmak (kapasite geliştirmek gibi) istiyor. CEE ağ merkezinin ve Avrupa ağ merkezinin ortak üyeleri var. Bu iki girişim etkileşim halinde ve birbiriyle çakışmayan işler yapmaya çalışıyor. Güç dengesine dikkat ederek etkileşim halinde bulunuyor. CEE Ağ merkezi, CEE bölgesindeki toplulukların birlikte projeleri yapmak, aralarında sinerji yaratmak ile ilgileniyor. Başlangıçta “Free Knowledge Advocacy Group EU” olan adı, problem yarattığı için adı Wikimedia Avrupa olarak değişti.
Kurulması planlanan Wikimedia Eğitim Ağ Merkezi, diğer ağ girişimlerinden farklı olarak belli bir bölgeye yönelik bir ağ değil. Eğitim alanı ile Wikimedia arasında ilişkilere dayalı çalışmalara odaklı. Wik Edu Vakfı ve Vikipedi & Eğitim Kullanıcı Grubu ağ merkezi kurma çalışmasında yer alıyor. İhtiyaç tespiti için bir araştırma yürüttükleri bununla ilgili olarak Wikimania'da Cuma bir sunum olacak. Ayrıca eğitim konusu ile ilgili kimseler 2023’te Belgrad’da düzenlenen Wiki Eğitim Konferansı'nda bir araya geldi.
ESEAP Ağ Merkezi (Doğu ve Güneydoğu Asya, Pasifik Bölgesi), farklı dilleri konuşan, farklı kültürlere mensup Wikimedia topluluklarını içeriyor. Şeffaf bir karar verme mekanizması kurmaya çalışıyor. Global hareketteki etkinliklere katılmak bu bölge için çok zor. Bu konuda savunuculuk yapmaya çalışıyor. Yakın gelecekte resmî bir oluşum haline gelmek istiyorlar.
Bu tanıtımlardan sonra salındaki katılımcılar ağ merkezleri ile ilgili endişelerini, ağ merkezleri nasıl yapılanmalı, nasıl yapılanmamalı ya da yapılanmalı mi hakkında görüşlerini, ağ merkezlerini birlikte çalışma olanaklarını tartıştı. Örneğin şu sorular ifade edildi: her dil kendi ağ merkezini kurmak isterse ne olur, onun yerine sadece bir “dil çeşitliliğı ağı” mı olmalı. Ağ merkezi kurmak sadece “kutu içinde kutu” yaratmak mıdır, Hareket’in esnekliğine zarar mı verir; Batı’da iyi işleyen “ağ merkezi” anlayışı Hindistan, Afrika gibi yerlerde işe yaramaz olabilir mi? Tematik ağlarda tarafsızlı ve kapsayıcılık nasıl mümkün olur; örneğin Wkimeida İsveç’in GLAM ağ merkezi girişimin öncülük etmesi söz konusu ama bu durumda kurulacak ağ merkezi, Afrika ya da Hindistan’daki GLAM ihtiyaçlarını karşılayabilir mi?
Sonuç olarak, ağ merkezi kurma deneyimlerini, başarıları ve başarısızlıkları tüzük komitesine iletmek gereği ifade edildi. Tüzükte ağ merkezleri konusunun ele alınmasında onlara yol göstermek gerekli. Bir komite kurulsun; ağ kurmuş olanlardan toplantılar yapıp bilgileri ve deneyimlerinden yola çıkarak tavsiyeler hazırlasın denildi.
Kadın Zirvesi
Visibile WikiWoman
Bu sene ilk defa Wikimania’da bir “Kadın Zirvesi” gerçekleşti. Bu zirvedeki oturumlardan birisi, Visible WikiWoman Kampanyası hakkında idi. Bu, kayda değer kadınların fotoğraflarının Vikipedi’ye eklenmesi için her sene Mart ayında yapılan bir program. Tahminen Vikipedi’deki kadın biyografilerin %20’sinin fotoğrafı var. 2018’den beri Mart ayında fotoğraf ekleme kampanyası yapılıyor. Feminist topluluklar, kültür kurumları, vikipedi topluluklarının işbirliği ile fotoğraf yükleniyor. Bu kampanya ile 8 binden fazla fotoğraf eklenmiş durumda. Kategori: VisibleWikiWomen Kategorisi
Wkimania’daki oturumda fotoğraf yüklenmesi meselesinin ötesinde bir başka mesele ele alındı: yüklenen fotoğrafları yapılandırılmış veri eklenmesindeki eksiklikler. Örneğin bir feminist eylemde çekilen fotoğrafın o eylemle ilgili Q ögesi ile eşleşmesinin sağlanması, böylece hem görselin makine okunabilirliğinin sağlanması hem de insanlar tarafından daha verimli, anlamlı bir şekilde kullanılabilir olması. Oturumda, otomatik etiketler ve yapılandırılmış verideki kadınlar aleyhine yanlılıklar üzerine konuşuldu. Commons’ta otomatik öneriler yapılıyor o görselin neyi gösterdiği hakkında. Soru şu: ”Acaba veri, görselin arkasındaki öyküyü anlatabiliyor mu?" Görsellerin anlamı, bakana göre çok değişebilir. Bir görseli yüklemek kadar o görsel ile ilgili bağlamı eklemek önemli. Özellikle de aktivist eylemlerde, kalabalık içinde çekilmiş fotoğraflarda bağlam daha da önem kazanıyor.
.jpg)
Bu kalabalık neyi ifade ediyor, görüntülenen kadın bir sendikacı mı, bir politikacı mı?
Sarah Maldaror adlı sinemacıyı gösteren fotoğraf iyi yapılandırılmış, kimi gösterdiğini biliyoruz. Fakat üzerinde konuşulmaya değer şöyle konular var: bu resmi tanımlarken “gözlük”, “mikrofon” gibi tanımlamalar var. Google ile Wikimedia arasındaki bir anlaşma ile kullanılan bir araç ile tanımlama önerileri yapılıyor. Bu görsel tanıma sistemi bir yanlılık yaratıyor mu? Elinde mikrofon tutan kadın için “şarkıcı” öneriliyor; “politikacı” önerilmiyor; erkekler içinse “politikacı” “akademisyen” gibi öneriler de yapılıyor mu bu şekilde yanlılıklar üretiliyor mu konusunda araştırma yapılıyor.
Kadınları görünür kılmanın tek yolu, onları fotoğraflamak değil. Bazen anonimliğin kadınlar için çok önemli olduğu durumlar var. Bu durumları anlamak, örneğin yüzlerin görünmediği fotoğraflar çekmek, fotoğraf yerine ilüstrasyon yapmak yoluyla görünürlük sağlamak gibi yollar deneniyor.
Visible WikiWoman kampanyasının her sene bir teması oluyor. 2023 teması “çoğul beden ölçüleri, şekilleri ve kimlikleri. Hedef 2500 görsel Link: Visible Wiki Woman
Kırmızılı Kadınlar Sanal Fikirler Kafesi
Kadın Zirvesi’nde dinlediğim oturumlardan birisi, Kırmızılı Kadınlar Sanal Fikirler Kafesi başlıklı oturum idi. Temmuz 2015’ten itibaren Ağustos 2023 itibariyle vikipedi’de kimi aylık, kimi daha kısa, kimi birkaç aylık, kimi bir yıllık ya da daha uzun 280 adet “Kırmızılı Kadınlar“ projesi gerçekleştirilmiş durumda. Tamamı, fiziksel bir araya gelme ya da bir video konferans vs. yapılmadan sadece wiki üzerinden gerçekleşen projeler. Eposta grupları ya da telegram ile bir haberleşme, planlama vs. de yapılmıyor; tüm iletişim proje tartışma sayfası üzerinden. Takvim belirleme için Sanal Fikir Kafesi olarak adlandırılan sayfa kullanılıyor. Burada fikir belirten 1000 kadar kullanıcı var. Link: Sanal Fikirler Kahvesi